Op 16 april is de 120ste editie van de Boston Marathon. Vorig jaar stonden ruim 30.000 deelnemers aan de start, waarvan bijna 14.000 vrouwen. Als je bedenkt dat nog geen vijftig jaar geleden lange afstanden not done waren voor vrouwen (je baarmoeder zou er wel eens uit kunnen vallen), is dat een behoorlijk aantal. Dit is mede de verdienste van de Amerikaanse hardlooplegende Kathrine Switzer, de eerste vrouw die – illegaal – de Boston Marathon liep.

Boston, 1967. Kathrine Switzer schrijft zich in voor de dan nog men only marathon onder de naam K.V. Switzer. Niet om de wedstrijdleiding te misleiden, maar omdat ze als studente journalistiek gewend is haar artikelen zo te ondertekenen. Na 4 mijl ontdekt de wedstrijd official dat er een vrouw meeloopt. Hij is furieus en schreeuwt ‘Get the hell out of my race!’ en probeert Kathrine met bruut geweld van het parcours te duwen en het startnummer van haar sweater te trekken. Kathrine’s vriend geeft de man een flinke schouderduw en spoort Kathrine aan hard door te rennen. De legendarische beelden zijn nieuws over de hele wereld en gaan de geschiedenis in als ‘The Boston incident’. Kathrine finisht in 4.20 en bewijst dat vrouwen wel degelijk een marathon kunnen lopen. Na de wedstrijd is ze vastbesloten een betere renner te worden én zich in te zetten voor de hardloopsport voor vrouwen.

Hoe kwam je op het idee mee te doen aan de Boston Marathon?

‘Tijdens mijn studie wilde ik meedoen met het mannen cross country team, omdat er geen vrouwenteam was. De coach was verbijsterd dat een meisje zich aanmeldde, maar liet me mee trainen. Wedstrijden mocht ik als vrouw niet lopen, dat was tegen de regels. Tijdens de trainingen ontmoette ik Archie, de vijftigjarige postbode van de universiteit. Iedere avond renden we samen zo’n 10 mijl terwijl de mannen van het team ver vooruit liepen. Archie had vijftien keer de Boston Marathon gelopen en raakte er maar niet over uitgepraat. Tot ik zei: laten we het niet meer over die race hebben maar ‘m lopen. Hij antwoordde dat vrouwen fysiek niet in staat waren een marathon te lopen. Ik was zeer verontwaardigd en probeerde hem te overtuigen dat vrouwen wel degelijk die afstand kunnen afleggen. Na een tijdje stemde hij in. Als ik bewees dat ik 26,2mijl kon lopen zouden we gaan.’

Na de Boston Marathon heb je je hele leven gestreden het voor vrouwen mogelijk te maken hard te lopen. Wie was je grootste vijand?

‘Veel mensen denken dat ik hier op zou antwoorden: mannen. Maar dat is niet zo. Integendeel zelfs. De mannen met wie ik liep en samenwerkte hebben me juist enorm gesteund. Mijn grootste vijand was tijd. Tijd om naast m’n werk en trainingen vrij te maken om me in te zetten voor de vrouwenhardloopsport. Ik sliep vijf uur per nacht en stond iedere ochtend voor dag en dauw op om te trainen. Ik was altijd moe. Als ik meer had geslapen was ik zeker een betere atlete geweest. Gelukkig was ik nooit ziek of geblesseerd. De tijd waarin we leefden speelde natuurlijk ook een erg belangrijk rol. Decennia lang dachten mensen dat het voor vrouwen fysiek niet mogelijk was lange afstanden te lopen. Die mening verander je niet in een paar jaar. Dat kost veel tijd. En geduld en inspanning.’

Zette je je altijd al in voor vrouwenrechten?

‘Tot de Boston Marathon had ik geen idee dat er zoveel ongelijkheid was tussen mannen en vrouwen. Vaak was ik het enige meisje dat met een mannenteam sportte en ik was eigenlijk altijd welkom. Wat er in Boston gebeurde veranderde m’n leven. Ik werd aangevallen omdat ik hardliep. Toen dat gebeurde was ik vastbesloten de wereld te bewijzen dat vrouwen kunnen hardlopen en dat ze de kans verdienen de sport te beoefenen.’

Waar ben je het meest trots op?

‘Dat het me is gelukt om vrouwen toe te laten tot de Olympische marathon. Er is geen moment geweest dat ik dacht dat het niet zou lukken, maar ik had niet verwacht dat het zo vlot zou gaan. Ik bedoel, tot 1984 was de langste Olympische afstand voor vrouwen de 1.500m en we gingen ineens naar 42,195 km!’

Hoe heb je dat voor elkaar gekregen?

‘Door te bewijzen dat vrouwen wel degelijk lange afstanden kunnen lopen en dat ze er goed in zijn. Toen in 1972 eindelijk vrouwen mochten deelnemen aan de Boston Marathon besloot ik me meer te focussen op m’n hardloopcarrière. Ik trainde harder dan ooit. In 1974 won ik de marathon van New York en een jaar later liep ik een persoonlijk record van 2.51:37 tijdens de Boston Marathon. Ik dacht terug aan de tijd dat ik 3 mijl per dag liep en aan m’n eerste marathon waar ik 4.20 over deed. Nu liep ik een marathon binnen drie uur! Ik was zo verbaasd tot waar mijn lichaam toe in staat was en dacht; als ik dit kan, kunnen duizenden vrouwen dit. En zij verdienen de kans dat te ervaren. Ik combineerde mijn schrijftalent met mijn hardlooptalent en begon een carrière in public relations en sportmarketing. Bij het cosmeticamerk Avon introduceerde ik de Avon Global Women’s Circuit, een programma met ladies runs over de hele wereld. Met dit programma moedigde ik meer dan een miljoen vrouwen aan hard te lopen in 27 landen.’

Zaten ze in die landen wel te wachten op vrouwenlopen?

‘Vaak niet. Een mooi voorbeeld is een vrouwenloop in Brazilië die ik organiseerde. De voorzitter van de atletiekfederatie zei tegen mij: een mooie vrouw als jij moet weten dat vrouwen in Brazilië niet willen lopen. Lopen is niet vrouwelijk en onze vrouwen zijn juist supervrouwelijk. Hij begreep niet dat hardlopen helemaal niet mannelijk hoeft te zijn. Op de stranden van Rio zie je dat geen land zo’n sterke lichaamscultuur heeft als Brazilië. Wat wil je nog meer: door hardlopen je goed voelen en er nog beter uitzien ook! Bij de eerste race in 1976 stonden 1000 vrouwen aan de start, drie jaar later waren het er 8000. Het was de grootste wegwedstrijd ter wereld.’

Welke ladies run die je organiseerde is je het meest bijgebleven?

‘De marathon van Londen in 1980. Voor het eerst in de geschiedenis werd de binnenstad van Londen afgesloten voor een sportevenement. Voor een vrouwensportevenement nota bene! Deze wedstrijd speelde een cruciale rol om de vrouwenmarathon toegelaten te krijgen tot de Olympische Spelen in 1984. En het was een voorbeeld voor de huidige London Marathon.’

Het tijdsverschil tussen mannen en vrouwen op de marathon wordt steeds kleiner. Gaan vrouwen de mannen verslaan?

‘Nee. Niet op de marathon. Maar op langere afstanden dan de marathon verslaan vrouwen de mannen. Op de 100 mijl zijn vrouwen sneller. De Amerikaanse Ann Trason is de beste ultraloper die er is. Nu zul je denken, wie wil er nu 100 mijl lopen? Maar die mensen zijn er en het worden er steeds meer. Ultramarathons worden steeds populairder.’

“Vrouwen die hardlopen voelen zich zelfverzekerder, sterker en onafhankelijker. En dat stralen ze ook uit.”

Waarin verschillen vrouwen van mannen in de manier waarop ze hardlopen beleven?

‘Bij mannen gaat het om presteren. Ze willen winnen. Sneller lopen dan hun vrienden. Of in ieder geval hun tijd op de 10km of marathon verbeteren. De meeste vrouwen beginnen met hardlopen om af te vallen. Na zes weken vergeten ze dat ze om die reden zijn begonnen. Opeens worden ze zich bewust wat ze kunnen met hun lichaam en voelen zich fysiek en emotioneel goed over zichzelf. Vrouwen die hardlopen voelen zich zelfverzekerder, sterker en onafhankelijker. En dat stralen ze ook uit.’

Op tv zijn sportprogramma’s nog steeds op mannen gericht. Moeten er programma’s komen voor vrouwen of moet vrouwensport meer aandacht krijgen in de huidige programma’s?

‘Eerlijk gezegd kijk ik heel weinig televisie. Dus ik weet niet zo goed hoe sportprogramma’s tegenwoordig in elkaar zitten of hoe ze er uit zouden moeten zien. Wat ik wel weet, is dat het heel belangrijk is om te laten zien dat vrouwen sporten en dat ze er goed in zijn. De Engelse marathonloopster Paula Radcliffe en jullie eigen Lornah Kiplagat inspireren meisjes en vrouwen hard te lopen. Het is belangrijk dat vrouwen hen te zien krijgen.’

Vrouwen lopen massaal hard tegenwoordig. Zit jouw werk er op?

‘In Amerika lopen inmiddels meer vrouwen dan mannen. In Europa gaat het ook die kant op. En in Azië neemt de populariteit van de sport onder vrouwen in rap tempo toe. Maar in het Midden-Oosten en Afrika is er nog een flinke inhaalslag te maken. In het Midden-Oosten is de verhouding tussen mannen en vrouwen zo diepgeworteld in de cultuur en religie. Ik vraag me af of het daar ooit zo ver komt dat hardlopende vrouwen algemeen geaccepteerd worden. In Afrika zie ik het wel gebeuren, maar het is zo’n arm continent. Er is veel geld en tijd nodig om dat voor elkaar te krijgen. Jullie landgenoot, de uit Kenia afkomstige marathonloopster Lornah Kiplagat, heeft met al haar prijzengeld een trainingskamp voor vrouwen in Kenia gebouwd. Dit soort initiatieven zijn fantastisch en erg belangrijk.’

“Op langere afstanden dan de marathon verslaan vrouwen de mannen.”

Zie je voor jezelf een rol om in Afrika aan de slag te gaan?

‘Als je in Afrika iets wilt bereiken moet je er naar toe gaan. M’n hele leven heb ik over de wereld gereisd om mogelijkheden voor vrouwen te creëren hard te lopen. Ik ben 69 en geniet van de tijd voor mezelf en met m’n man. Ik blijf me natuurlijk inzetten om vrouwen aan te moedigen hard te lopen en fit te blijven. Door interviews en lezingen te geven en boeken te schrijven. En door zelf actief te sporten natuurlijk.’

Je eerste boek ging over hardlopen voor vrouwen over de 40. Wat is de impact van sport tijdens de overgang?

‘Toen ik in de overgang raakte, voelde ik me gedesoriënteerd, depressief en angstig. M’n huid jeukte, m’n ogen voelden droog en ik had de hele dag opvliegers. De enige momenten dat ik me goed voelde was als ik hardliep. Dat ik langzamer liep maakte me niet veel uit. Ik kreeg weer een goed humeur en het gevoel controle te hebben over m’n lijf en leven. Het inspireerde me om ‘Running and walking for women over 40’ te schrijven. Ik wilde mijn ervaringen delen en vrouwen van mijn leeftijd vertellen hoe sporten kan helpen door deze periode te komen.’

Je hebt veel bereikt. Wat heeft je dat gekost?

‘Ik heb geen kinderen. Gelukkig vind ik dat niet erg. Elke keer als ik een vrouw zie hardlopen denk ik dat ze mijn dochter is. En m’n hart is een paar keer gebroken. Ik ben twee keer gescheiden. Maar ik geloof dat als je een gebroken hart hebt gehad je gelukkiger bent wanneer je uiteindelijk echte liefde vindt. Ik ben nu heel gelukkig getrouwd met de liefde van mijn leven. Mijn man en ik zeggen wel eens tegen elkaar dat het maar goed is dat we elkaar niet op ons 22ste zijn tegen gekomen. Anders hadden we te veel tijd in bed doorgebracht en waren we niet zulke goede atleten geworden.’

Wanneer ontdekte je eigenlijk dat je hardlopen leuk vond?

‘Als twaalfjarig meisje wilde ik cheerleader worden. Mijn vader vond dat ik beter zelf kon sporten en me laten aanmoedigen dan voor andere sporters te juichen. Hij vroeg of ik niet liever wilde meedoen met het schoolhockeyteam. Ik was een iel en onzeker meisje en dacht niet dat ik het zou redden om in het team te komen. Mijn vader spoorde me aan elke dag een mijl hard te lopen. En dat terwijl niemand op straat rende in 1959. Toen ik naar de middelbare school ging rende ik drie mijl per dag. Geen meisje die ik kende kon dat!’

Zou je ook zijn gaan rennen zonder de aanmoediging van je vader?

‘Uiteindelijk wel. Hardlopen helpt je beter te worden in iedere sport. Met hockey was ik niet zo balvaardig als de andere meiden, maar mijn conditie was veel beter. Na de training rende ik vaak nog een mijl. Toen mijn coach daarachter kwam was ze kwaad. Als ik nog genoeg energie had om te rennen werkte ik niet hard genoeg. Maar ze begreep niet dat die mijl hardlopen de enige tijd voor mezelf was, dat het me moed en steun gaf. Het was mijn geheime wapen. Als ik lezingen geef en mensen spreek, vraag ik ouders hun kinderen aan te moedigen te sporten en ze daarin te steunen. Wat voor sport dan ook. Ouders spelen zo’n belangrijke rol in het stimuleren van zelfvertrouwen. Kinderen moeten durven geloven dat als ze iets echt graag willen, het mogelijk is.’

“In 1972 weigerde de organisatie van de Athene Marathon me mee te laten doen en op m’n 63ste liep ik hem!”

Ren je nog steeds?

‘Ik loop elke dag minimaal 6 mijl. Het houdt me fit. In 2010 liep ik mijn eerste marathon sinds 34 jaar: de Mototapu Icebreaker in Nieuw Zeeland, een off-road marathon. In de tijd dat ik liep waren dit soort wedstrijden er niet. Ik moest 28 rivieren oversteken! Ook liep ik de 2.500ste marathon van Athene. In 1972 weigerde de organisatie me mee te laten doen en op mijn 63ste liep ik deze klassieker!’

Hoe train je voor deze marathon? Is dat anders dan 34 jaar geleden?

‘Vroeger trainde ik twee keer per dag en meer dan 100 mijl per week. Nu plan ik rustdagen in en voer mijn trainingen geleidelijk op met vijf tot tien procent per week. En ik train niet in afstand maar in tijd. Ik eet 90 minuten voor een lange duurloop een maaltijd en een kwartier voordat ik vertrek een banaan. Tijdens de training en race drink ik sportdranken en gels voor extra energie. Ik voel dat ik veel sneller ‘leeg’ loop dan vroeger.’

Hoe voelt dat, hardlopen op jouw leeftijd?

‘Raar! Het gaat langzamer dan ooit en het voelt veel ongemakkelijker dan toen ik jonger was. Van rennen werd ik nooit moe. Nu wel. Ik doe middagdutjes om uit te rusten. Maar ik blijf rennen omdat ik me er goed en sterk door voel. Hardlopen op deze leeftijd is zo anders dat mijn volgende boek er over gaat!’